Czternasty dzień wojny we wrześniu 1939 r. Młody podchorąży strzelców konnych Władysław Niwiński otrzymuje rozkaz eskortowania ze swym plutonem bardzo ważnej przesyłki państwowej, którą opiekuje się specjalny urzędnik. Natrafiają po drodze na polski batalion stacjonujący we dworze. Dowódca batalionu jest ciężko ranny. Podchorąży zostaje wysłany w poszukiwaniu lekarza - zatrzymuje się we młynie prowadzonym przez rodzinę kolonistów niemieckich, którą zna dobrze z poprzednich pobytów na wakacjach. W drodze oddział jego ratuje profesora archeologa, którego miejscowi ludzie, podejrzewając o szpiegostwo, chcą powiesić. Odnajduje i przywozi do dworu lekarza. W tym czasie do dworu przyjeżdża kapitan Miszczyk z ważnymi dokumentami II oddziału. W czasie nalotu ginie kapitan i lekarz. Dokumenty po zabitym kapitanie zabiera podchorąży, zaś los majora po śmierci lekarza jest przesądzony...

Podchorąży Niwiński ze swoim kapralem Kurasiem już w cywilnych ubraniach zatrzymują się na wiejskiej plebanii. Wpadają w ręce Niemców, ale dzięki sprytowi Kurasia wykupują się. Kuraś jednak zostaje złapany na dworcu kolejowym i jedzie z jeńcami do stalagu. Niwiński udaje się do Krakowa. Tymczasem w Warszawie Johan Heimann - już w mundurze SS - szuka śladów po rodzinie Niwińskich, chce się bowiem zemścić za śmierć ojca. Władysław spotyka w Krakowie uratowanego przez siebie profesora, u którego znajduje lokum i pomoc w wyrobieniu nowych papierów. Jest również świadkiem aresztowania profesora wraz z innymi kolegami na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Kuraś trafia wraz z transportem jenieckim do stalagu. Dostaje się też niby jako jeniec - konfident i pracownik majora Heinckesa z Abwehry - niejaki Gorączko, który poszukuje kierowcy kpt. Miszczyka - Bugajczyka. Wywiad niemiecki chce bowiem trafić na ślad dokumentów II oddziału, wywiezionych z Warszawy przez Miszczyka. Gorączko zostaje jednak zdemaskowany. Kuraś ucieka ze stalagu i dostaje się do domu. Odnajduje go tu Niwiński i rozpoczyna u niego pracę. W trakcie wesela u siostry Kurasia przychodzi policja z nakazem natychmiastowego wysiedlenia. Wszyscy Polacy - wraz z Kurasiem i Niwińskim - jadą z transportem przesiedleńców w kierunku Generalnej Guberni.

Niemcy w dalszym ciągu poszukują Miszczyka nie wiedząc o tym że pod tym nazwiskiem występuje Niwiński. Dzięki sprytowi Kurasia udało się Niwińskiemu - vel Miszczykowi - wyjść z zastawionej sieci i trafić do Warszawy. Tutaj jego ojciec bierze udział w tajnym nauczaniu, a matka pracuje dla organizacji podziemnej, przechwytując listy na poczcie. Ostrzeżeni przed grożącym niebezpieczeństwem Niwińscy ukrywają się i Władysław nie może ich znaleźć. Jemu samemu udaje się w ostatniej chwili uniknąć aresztowania. Znajduje schronienie w mieszkaniu Mundka - warszawskiego tramwajarza. W tym czasie sytuacja na froncie zachodnim jest bardzo zła. Kiedy upada Paryż, profesor Jedliński, wykładający geografię na tajnych kompletach, wierzący bezgranicznie w zwycięstwo Francji, popełnia samobójstwo.

Kuraś z Niwińskim zajmują się handlem. Matka Johana, która mieszka z synem w Warszawie, w trakcie spowiedzi przyznaje się do nienawiści i chęci zemsty na Niwińskim, będąc przekonana, że on zabił jej męża. Ostrzeżenie dochodzi do Władysława - dostaje on nowe dokumenty, aby mógł się uratować. W momencie odbioru dokumentów zostaje aresztowany i wraz z ojcem Mundka - dozorcą kamienicy, w której mieszkał przed wojną, osadzony na Pawiaku. Kuraś bierze wszystkie kosztowności i pieniądze z domu i przez oficera niemieckiego, z którym prowadził interesy, załatwia zwolnienie Niwińskiego. Ojciec Mundka zostaje wraz z innymi wywieziony do Palmir i rozstrzelany.

Wiosna 1941 roku. Władysław Niwiński wraca z Krakowa do Warszawy. Równocześnie przybywa Heimann, aby pod postacią Nowaczyka - inkasenta elektrowni penetrować środowisko polskich komunistów. Niwiński bierze udział w bojowej akcji grupy Mundka, ale nie podejmuje się szerszej współpracy z nimi, szuka kontaktów z dawnymi kolegami szkolnymi. Jako "czerwony" zostaje jednak odsunięty od pracy w podziemiu. Zamieszkuje i pracuje u Kurasia, który prowadzi pralnię chemiczną. Odkrywa ślad Miszczykowej, którą chce zawiadomić o śmierci męża, ale również wywiad niemiecki i gestapo wpadają na jej ślad. Niwiński spotyka byłego kierowcę Miszczyka - Bugajczyka, dzięki któremu rozszyfrowany zostaje Gorączko - współpracownik majora Heinckesa. W czasie próby konfrontacji agent Abwehry popełnia samobójstwo.

Druga połowa 1941 roku. Niwiński poznaje Kasię - córkę mecenasa Kozakiewicza i w jej środowisku ma okazję zapoznać się z poglądami polskiej komunistycznej młodzieży. Niełatwo mu jednak przyjąć te poglądy. Na polecenie Rządu Londyńskiego ma być przeprowadzona akcja odzyskania dokumentów, które przewoził Miszczyk. Propozycję przeprowadzenia akcji otrzymuje Niwiński. Realizuje ją przy pomocy żony Miszczyka, po wykonaniu jednak zadania zostaje z racji swoich kontaktów z komunistami odsunięty od dalszej współpracy. Tymczasem Kuraś, któremu zmarła córka Bożenka, przyjmuje na wychowanie wnuczkę starego Żyda Sommera.

Wiosna 1942 roku. W Chylicach pod Warszawą zostaje zaprzysiężony pierwszy oddział Gwardii Ludowej i przygotowuje się do wymarszu w lasy. Grupy działaczy PPR próbują nawiązać współpracę z przedstawicielami Armii Krajowej. Podczas wstępnego spotkania następuje aresztowanie Krajewskiego z AK i Mrowińskiego z PPR. Zostają oni umieszczeni na liście zakładników, a po zamachu na kierownika Urzędu Zatrudnienia w Warszawie - rozstrzelani. Gestapo postanawia aresztować Kozakiewicza, nie zastawszy go w domu zabiera jego córkę Kasię. Ojciec Władysława umiera w Krakowie, a ukazanie się nekrologu naprowadza Heimanna na ślad Władysława. W czasie pogrzebu zostaje on aresztowany. W drodze do Warszawy samochód zatrzymuje oddział Gwardii Ludowej, Heimann ucieka, a Niwiński zostaje w oddziale, którym dowodzi znany mu Sylwek.

Jesień 1942 roku. Na Zamojszczyźnie rozpętała się pacyfikacja i wysiedlanie. Odziały Gwardii Ludowej, Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej zostają przeniesione na tereny Zamojszczyzny celem dokonania odwetu na hitlerowcach. W czasie jednej z potyczek ginie dowódca oddziału, Sylwek, a dowództwo przejmuje Niwiński. Pierwszą akcją nowego dowódcy staje się odbicie więźniów z posterunku żandarmerii - wśród nich znajduje się łączniczka z Warszawy, Marta. Tymczasem Kuraś lękając się o losy przybranej córki umieścił ją w ochronce sióstr Szarytek. Dziewczynka została jednak wraz z innymi dziećmi wywieziona do Niemiec w celu wychowania jej przez rodzinę niemiecką. Odtąd jedynym celem w życiu Kurasia staje się odszukanie córki. Partyzanci zaszyci w leśniczówce witają Nowy Rok 1943.

Nadeszła wiosna 1943 roku. Niwiński przebywa w Warszawie, gdzie szkoli nowe oddziały GL. Znajomość z Martą zawarta w lasach Zamojszczyzny, przerodziła się w miłość. Wkrótce odbył się cichy ślub. W czasie akcji oddziału GL przyjścia z pomocą Żydom w płonącym gettcie, Niwiński zostaje ciężko ranny. Jedynie opieka i troska Marty przywracają go do życia. Tymczasem Kuraś poszukując córki wchodzi w kontakt z tajnym agentem gestapo Michankiem. Kiedy na Michanku wykonano wyrok śmierci, Kuraś zostaje aresztowany. Rozpoznaje go Heimann i obiecuje wolność za wiadomość o Niwińskim. Nie uzyskując żadnych wiadomości gestapo postanawia dokonać masowej egzekucji więźniów.