Były urzędnik pocztowy Nikodem Dyzma przyjeżdża do Warszawy w poszukiwaniu pracy. Przez przypadek w jego ręce trafia zaproszenie na raut. Decyduje się tam iść, by się porządnie najeść. Na przyjęciu wszczyna awanturę z niejakim Terkowskim. Nie zostaje jednak wyrzucony – przeciwnie, otrzymuje gratulacje i staje się bohaterem wieczoru. Wysoko postawieni goście przyjmują go do swego grona. Poznaje pułkownika Waredę, ministra Jaszuńskiego i ziemianina Kunickiego, który proponuje mu posadę zarządcy w swoim majątku w Koborowie. Dyzma opuszcza więc wynajęty pokój przy Krochmalnej, żegna się prostytutką Mańką i jedzie rozpocząć nowe życie.

Dyzma jedzie do Warszawy. Ma za zadanie zdobyć od ministra rolnictwa Jaszuńskiego przydział drewna dla tartaków Kunickiego. Kontaktuje się z pułkownikiem Waredą i z jego pomocą wchodzi na warszawskie salony. Wiceministrowi rolnictwa przedstawia jako własną zasłyszaną od Kunickiego koncepcję ratowania rolnictwa. Tak zyskuje opinię „tęgiej głowy”. Spotyka się też z hrabiną Przełęską, ciotką Niny i Żorża, która wprowadza go na arystokratyczne salony. Razem z jej kochankiem Zyziem Krzepickim zastanawiają się, jak uwolnić Ninę od hochsztaplera Kunickiego.

Po unieważnieniu małżeństwa Kunickich Dyzma przygotowuje się do ślubu z Niną. Jednak znów pojawiają się problemy. Tym razem zdemaskować go chce Terkowski, od awantury z którym rozpoczęła się zawrotna kariera Dyzmy. Przy pomocy członkiń „loży dwunastu” niebezpieczeństwo zostaje zażegnane. Dyzma rezygnuje ze stanowiska prezesa banku, pozornie na znak protestu przeciw decyzjom rządu, i wyjeżdża do Koborowa. Podczas przyjęcia w majątku pojawia się wysłannik prezydenta prosząc, by pan Nikodem zachciał przyjąć misję stworzenia nowego rządu. Wszyscy są zachwyceni, Dyzma rozważa propozycję. I tylko szalony Żorż Ponimirski krzyczy „Dyzma to zwykły łajdak i oszust!".