Lata 90. XIX w. W Królestwie Polskim to okres wzmożonej rusyfikacji. Marcin Borowicz, syn szlachcica, daje się wciągnąć przez nauczycieli i dyrekcję gimnazjum w Kielcach w działalność naukową, sprzyjającą w rzeczywistości wynarodowieniu. Zniewolenie dostrzega dopiero w atmosferze działań patriotycznych inspirowanych przez kolegę, Bernarda Zygiera, wyrzuconego ze szkoły w Warszawie za uczestnictwo w konspiracyjnych kołach młodzieżowych. Andrzej Radek, syn polskiego chłopa, z uporem zdobywa wiedzę. On i Marcin zaprzyjaźniają się.